Proktologia jest dziedziną chirurgii zajmującą się diagnostyką i leczeniem zarówno zachowawczym jak i operacyjnym chorób odbytnicy i odbytu. Są to zarówno choroby zapalne jak i nowotworowe, między innymi choroba hemoroidalna, szczelina odbytu, ropień okołoodbytniczy, torbiel pilonidalna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy rak płaskonabłonkowy kanału odbytu. Objawy tych chorób bywają bardzo uciążliwe oraz mają charakter nawracający.

Schorzeniom proktologicznym często towarzyszy ból w okolicy odbytu, krwawienie, ropne wycieki z odbytnicy, świąd w okolicy odbytu, a także nietrzymanie stolca i gazów związane z wiekiem, urazami okołoporodowymi czy urazami jatrogennymi, których skutkiem jest uszkodzenie zwieraczy odbytu. Lekarz-proktolog przeprowadza wywiad z pacjentem, ogląda wyniki badań, pyta o przebyte choroby, operacje oraz o tryb życia pacjenta. Niezbędne w trakcie diagnostyki jest badanie per rectum czyli badanie palcem przez odbyt często uzupełnione wykonaniem anoskopii. Umożliwia ono bowiem lekarzowi ocenę stanu odbytu i części odbytnicy. Celem uzupełnienia diagnostyki konieczne jest niekiedy wykonanie badań dodatkowych w tym kolonoskopii czy USG przezodbytniczego.