To najczęściej rozpoznawane schorzenie endokrynne wśród młodych kobiet. Podstawowe zaburzenie wiąże się ze zmianami w jajnikach, ale rozwój objawów i stopień ich nasilenia jest wypadkową zmian zarówno w jajnikach oraz takich czynników jak otyłość, insulinooporność czy stężenie hormonu luteinizującego (LH).

Zwiększająca się liczba chorych z PCOS jest równoległa do zwiększającej się populacji osób otyłych i osób z zespołem metabolicznym, a główną rolę w patogenezie PCOS odgrywa insulinooporność.

Insulinooporność

To przewlekły, potencjalnie odwracalny stan zmniejszonej wrażliwości tkanek docelowych (tkanki tłuszczowej, wątroby i mięśni szkieletowych) na działanie insuliny, który prowadzi do długotrwałej ogólnoustrojowej hiperinsulinemii.

Najczęstszą przyczyną rozwoju insulinooporności jest znaczne obciążenie komórek nadmiarem zapasów energetycznych przez nagromadzenie tłuszczu w ich wnętrzu, co z kolei uruchamia szereg mechanizmów ograniczających dalszy napływ glukozy i kwasów tłuszczowych do komórek. Z tego powodu insulinooporność jest synonimem nadwagi i otyłości, gdyż najczęściej jest ich konsekwencją.

Insulinooporność jest także, a może przede wszystkim(!) niezależnym od otyłości czynnikiem patogenetycznym zespołu policystycznych jajników (PCOS). Zwiększone stężenie insuliny indukuje w jajniku nieprawidłową sygnalizację metaboliczną, która w połączeniu z pobudzeniem steroidogenezy prowadzi do objawów zwiększonego stężenia androgenów – hiperandrogenemii, stanowiącej główny element obrazu klinicznego tego zespołu. Potwierdzają to badania, które wykazały, że u nieotyłych kobiet z PCOS hiperinsulinemia występuje istotnie częściej niż u nieotyłych, zdrowych kobiet.

U kobiet z zespołem policystycznych jajników insulinooporność pogłębia się wraz ze wzrostem wartości BMI (Body Mass Index). Insulinooporność występuje nawet u 95% kobiet z PCOS, którym towarzyszy nadmierna masa ciała.

Przekłada się to na znacząco zwiększone ryzyko choroby sercowo-naczyniowej u kobiet z zespołem policystycznych jajników w porównaniu ze zdrowymi kobietami w tym samym wieku.

Zarówno u dorosłych kobiet z PCOS i BMI ≥25, jak i nastolatek z rozpoznaniem PCOS należy rozważyć zastosowanie metforminy w połączeniu z modyfikacją stylu życia w celu leczenia metabolicznych następstw choroby. Najnowsze badania wskazują, że takie postępowanie w porównaniu z samą modyfikacją stylu życia wiąże się z korzystnym wpływem na masę ciała, regulację cyklu miesiączkowego i płodność u tych chorych. Leczenie metforminą zwiększa prawdopodobieństwo zajścia w ciążę, a wśród kobiet z PCOS poddawanych procedurom zapłodnienia in-vitro zmniejsza częstość zespołu hiperstymulacji jajników.

Kobiety z PCOS powinny być objęte diagnostyką i leczeniem także po okresie rozrodczym z powodu zwiększonego ryzyka raka endometrium, cukrzycy, powikłań metabolicznych oraz chorób układu sercowo-naczyniowego. Insulinooporność prowadząca do hiperinsulinemii, uważana jest za kluczowe zaburzenie w patogenezie PCOS, a pacjentki dotknięte tym schorzeniem wymagają stałej opieki wielospecjalistycznej, w tym ścisłej współpracy lekarza ginekologa oraz endokrynologa.